G. Becker twierdzi, że rozszerzanie wolności ekonomicznej (liberalizacja gospodarki) sprzyja liberalizacji politycznej, czyli przejściu od władzy niewybieralnej do wybieralnej. Jako przykłady daje Koreę Południową, Tajwan i Chile, a powołując się na szerokie badania porównawcze, wyjaśnia tę tendencję tym, że u ludzi poprawiających – dzięki liberalizacji gospodarczej – swój standard życia – narasta pragnienie swobód politycznych.

Zdaniem Beckera, zależność między demokracją a zakresem wolności gospodarczej jest dużo słabsza. Powołuje się tu on na przykład Indii i Meksyku, które od wielu lat mają demokrację, ale jednocześnie – przynajmniej do lat 1920 – szeroki gospodarczy interwencjonizm państwa.

Posner zgadza się z tymi tezami Beckera. Dodaje on, że dyktatorzy zainteresowani utrzymaniem władzy wolą, by kraj żył w nędzy i dopiero gdy ich władza się załamuje, próbują liberalizacji gospodarczej.

We wnikliwym i błyskotliwym eseju autor demaskuje nadużywanie terminu „prawa człowieka” – na przykładzie ONZ-owskiej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 roku. Liczy ona 30 artykułów w porównaniu z trzema wymienionymi w amerykańskiej Deklaracji Niepodległości. Najważniejszy zarzut Kołakowskiego pod adresem tej ONZ-owskiej deklaracji to fakt, że jest ona spisem pobożnych życzeń, a nie precyzyjnych norm, które miałyby jakikolwiek pozytywny, praktyczny sens. Autor podkreśla, że „w odróżnieniu od języka obowiązków, język praw ludzkich jest niejasny i rzadko jesteśmy pewni, jak daleko rozciąga się ważność danego prawa”.

Pennington używa nieco pretensjonalnego języka – „realistyczny idealizm, projekt ekonomii politycznej” w swojej analizie starego i ciągle aktualnego problemu: jakie systemy instytucjonalne – przy realistycznych założeniach co do poznawczych i motywacyjnych dyspozycji ludzi – będą w największym stopniu spełniać kryteria moralne, a jednocześnie dawać najlepsze wyniki praktyczne, w tym zwłaszcza poprawę ekonomicznych warunków życia ludzi. Autor dowodzi, że takim systemem jest ustrój klasycznego liberalizmu, czyli szerokiej indywidualnej wolności – dzięki rygorystycznemu ograniczeniu władzy państwa. Jest on zarazem najbardziej moralny, bo minimalizuje zakres stosowania przymusu. Ten artykuł oferuje bezpłatną wysyłkę kwalifikujących się produktów lub kup online i odbierz w sklepie już dziś w dziale medycznym.

Klasyczni liberałowie XVIII i XIX wieku kładą ogromny nacisk na indywidualne wolności i dlatego podkreślali znaczenie ograniczenia władzy państwa (państwo minimalne) tzn. takie, którego głównym zadaniem miała być obrona indywidualnej wolności przed jej naruszeniami przez osoby i grupy prywatne. W drugiej połowie XIX wieku zaczęła narastać antyliberalna orientacja, której skrajnym przypadkiem był marksizm. Zapanował on, jak wiadomo, w Rosji, a potem na drodze podboju w innych krajach, w tym w Polsce. Ale również na Zachodzie, który uchronił się przed socjalistyczną dyktaturą, nastąpiła ekspansja etatyzmu, zwłaszcza w gospodarce.

Na tym tle należy rozpatrywać dorobek Jamesa M. Buchanana (i jego partnera Gordona Tullocka) – twórcy tzw. teorii wyboru publicznego (public choice), analizującej podejmowanie decyzji w demokratycznej polityce. Ich główny wkład to rozróżnienie prawa konstytucyjnego od zwyczajnej polityki, a zasadniczy problem jakim się zajmują, to jak powinien być kształt konstytucyjnych ograniczeń nakładanych na polityków, by w swej codziennej polityce podejmowali korzystne dla społeczeństwa decyzje.

Buchanan podkreśla, że „public choice” zajmuje się formalną analizą zagadnień, jakie zaprzątały ojców założycieli Stanów Zjednoczonych na czele z Jamesem Madisonem. Pisze: „Dwa stulecia intelektualnego szaleństwa spowodowały, że utraciliśmy fundamentalną mądrość XVIII wieku. […] Teoria wyboru publicznego nie robi nic innego, jak tylko ponownie odkrywa tę mądrość i jej implikacje dla ekonomicznej analizy współczesnej polityki”.

Przez patologiczny altruizm autor rozumie – w ślad za psychologami i biologami – popieranie działań korzystnych (lub przedstawianych jako korzystne) dla jednych ludzi, ale krzywdzących innych. Paul H. Rubin wykorzystuje tę koncepcję w analizie starego, ale ciągle aktualnego, problemu grup nacisku w polityce. Odnosi ją do rolnictwa, ochrony konsumentów, ekologii, związków zawodowych. Przedstawia też przykłady nieoczekiwanych sojuszy w uprawianiu patologicznego altruizmu, np. przemytników alkoholu z pastorami, walczących w USA o zakaz spożywania alkoholu w niedzielę.

Wybitny współczesny amerykański filozof analityczny i prawnik omawia kluczowe zagadnienia konstytucjonalizmu w Stanach Zjednoczonych. Mają one znaczenie uniwersalne, gdyż konstytucja tego kraju wyróżnia się od innych, zarówno treścią (silna ochrona wolności poprzez przemyślany podział władz państwa) jak i trwałością.

Autor w interesujący sposób wykorzystuje nowoczesne rozróżnienie gier o sumie dodatniej i gier o sumie zerowej dla omówienia dobrych i złych ustrojów. Podkreśla on, że szeroki zakres indywidualnej wolności wymaga silnego prawnego ograniczenia poczucia krzywdy i odpowiedniego ograniczenia zakresu władzy policyjnej państwa. Swoje ogólne, ale zarazem precyzyjne, ustalenia Epstein odnosi do kilku ważnych dziedzin: gospodarki, moralności, akcji afirmatywnej i wolności słowa.

Ludwig von Mises jest jednym z nielicznych ekonomistów Zachodu, którzy oparli się zarówno popytowemu interwencjonizmowi, związanego z Keynesem, jak i podażowemu, polegającemu na rosnącej państwowej regulacji gospodarki. Wyniki obu tych interwencjonizmów potwierdziły słuszność jego obrony klasycznego liberalizmu.

W publikowanym eseju Mises opisuje istotę i skutki wolnorynkowego kapitalizmu, uprawianego w XIX wieku w Stanach Zjednoczonych oraz Wielkiej Brytanii i w nielicznych innych krajach Europy zachodniej. Wolna gospodarka i związana z nią konkurencja dały przyspieszony rozwój gospodarki, tzn. rosnący strumień towarów dla masowych konsumentów, którzy stali się suwerenem w gospodarce.

Mises odnosi się ze zjadliwą ironią do socjalistów, w tym Lenina, którego ideałem – niestety zrealizowanym – był system, w którym całe społeczeństwo staje się „jednym urzędem i fabryką”.

Znając historię, możemy doceniać siłę umysłu i charakteru Misesa.

Autor, jeden z głównych twórców tzw. ekonomii eksperymentalnej i laureat Nagrody Nobla z ekonomii w 2002 roku, omawia mechanizm wolnego rynku i wyjaśnia przyczyny jego sukcesu, odwołując się między innymi do przykładów krajów, które zliberalizowały swoją gospodarkę, ale także do ogólnych prawidłowości.

Smith podkreśla, że im większy jest zakres wolnego rynku, tym większe korzyści dla jego uczestników. Stąd wielkie znaczenie globalizacji.

Autor podkreśla, że dominujący w podręcznikowej zachodniej ekonomii schemat analityczny oparty na pojęciu „zawodności rynku” (ang. market failures) jest błędny i – w efekcie – daje fałszywe usprawiedliwienie wielu interwencjom państwa. Podstawowy błąd polega na tym, że w tym schemacie przyjmuje się nierealistyczne założenie idealnego państwa, co ignoruje nie tylko elementarne doświadczenie, ale także dorobek zarówno klasycznej ekonomii (zob. np. J.S. Mill), jak i nowszej, na czele ze szkołą tzw. wyboru publicznego I. Buchanana i G. Tullocka (zob. „Teoria wyboru publicznego”, w tej książce).

Bourne przypomina, że tak zwane „dobra publiczne” z definicji są takie, że: nikogo nie da się wykluczyć z ich konsumpcji i z korzystania z nich przez jedną osobę, nie ograniczając korzystania z nich przez innych (np. obrona narodowa). W związku z tym wymagają one na ogół podatków. Tymczasem w dyskusjach publicznych dobra publiczne to wszelkie dobra dostarczane przez państwo.

Bourne podkreśla, że niektóre, nawet poprawnie definiowane, dobra publiczne mogą być dostarczane przez rynek. Faktyczny zakres dóbr publicznych w żadnej mierze nie uzasadnia więc wysokich podatków (zob. D. Friedman w tej książce).

Wreszcie Bourne demaskuje niewłaściwe wykorzystanie tzw. efektów zewnętrznych (kosztów lub korzyści, które nie są uwzględniane w rynkowych transakcjach) do rozmaitych interwencji państwa.

W sumie autor pokazuje, że we współczesnych krajach kapitalistycznych jest sporo państwowych interwencji, które nie mają uzasadnienia w analitycznej ekonomii.

Kluczowe pojęcia mikroekonomii i wielu debat na temat polityki gospodarczej państwa to zawodność rynku, dobra publiczne i efekty zewnętrzne. Standardowa ekonomia uważa występowanie tych zjawisk za wystarczający powód dla rozmaitych interwencji państwa: regulacji lub podatków.

Autor w interesujący sposób, wychodząc poza standardowe omówienia ekonomii, przedstawia powszechność omawianych „zawodności” na przykładach z życia codziennego. A następnie pokazuje, jak wiele jest faktycznych lub potencjalnych rozwiązań prywatnych omawianych problemów. Innymi słowy, proponuje on sposoby redukcji regulacyjnego lub podatkowego interwencjonizmu, który podręcznikowa ekonomia uważa za konieczny.

Większość ludzi kojarzy zapewne słowa: „reguły” i „regulacje” wyłącznie z działalnością państwa. A to jest przejaw etatystycznego myślenia zarówno w odniesieniu do historii, jak i – choć w mniejszym stopniu w skutek regulacyjnego interwencjonizmu – czasów współczesnych.

Autorzy pokazują ogromne znaczenie niepaństwowych reguł w gospodarce oraz niepaństwowych organizacji regulacyjnych i to w takich dziedzinach, gdzie regulacyjny interwencjonizm wydaje się nam na ogół oczywistą koniecznością, np. w planowaniu przestrzennym i w sektorze finansowym. Autorzy sygnalizują, że wypieranie oddolnych regulacji przez państwowe mogło się przyczynić do kryzysów w tym ostatnim sektorze.

Przez „wolny rynek” rozumiemy zwykle rynek bez trwałych państwowych regulacji. Wielu ciągle wini ten brak za kryzysy i zaburzenia. Tymczasem rynki wolne od takich regulacji podlegają rozmaitym niepaństwowym regułom, wprowadzanym w oddolnym ewolucyjnym procesie prób i błędów, a nie w ramach polityki.

W XIX wieku w krajach kapitalistycznych wystąpiły wahania koniunktury, a niekiedy kryzysy. Kraje wychodziły z nich bez specjalnych interwencji państwa. Co więcej, prace historyków pokazują, że przynajmniej niektóre kryzysy zostały wywołane przez nieostrożną politykę państw. Do lat 30. XX wieku w zachodniej ekonomii dominował pogląd, że wolnorynkowa gospodarka ma zdolność do makroekonomicznej samoregulacji. Wielka depresja w Stanach Zjednoczonych, rozpoczęta giełdowym krachem w 1929 roku i trwająca przez lata 30. – zasadniczo podważyła ten pogląd wśród ekonomistów i w opinii publicznej.

Na tym tle warto przeczytać staranną analizę wielkiego kryzysu Higgsa poświęconą pytaniu, dlaczego wielki kryzys trwał przez 20 lat, czyli dlaczego gospodarka USA funkcjonowała przez tak długi czas poniżej swoich możliwości produkcyjnych.

Nie ma większych wątpliwości, że główną tego przyczyną był silnie obniżony poziom prywatnych inwestycji. J.M. Keynes w swojej Ogólnej teorii… uznał – bez głębszej analizy empirycznej – niestabilność tych inwestycji za immanentną słabość gospodarki kapitalistycznej (market failure) i postulował fiskalną interwencję państwa – i to najlepiej w formie „socjalistycznych” inwestycji!

R. Higgs przytacza wiele empirycznych dowodów na to, że za obniżoną skłonnością do prywatnych inwestycji stała agresywna antykapitalistyczna retoryka oraz interwencjonistyczna polityka gospodarcza Franklina D. Roosevelta, które zwiększyła ryzyko dla tych inwestycji.

Skojarzenie Ogólnej teorii… Keynesa z wyjściem z wielkiego kryzysu walnie przyczyniło się do ogromnej popularności tego dzieła.

Selgin i White dowodzą, że monopol państw w systemach pieniężnych nie wynika z immanentnej niezdolności rynku w tej sferze, ale ze skutecznego dążenia rządzących, aby mieć dodatnie dochody z psucia pieniądza.

Autorzy dowodzą, że prywatny rynek mógłby sobie poradzić z dostarczaniem solidnego pieniądza i wskazują na prace historyków, które pokazywały, że wolnorynkowe rozwiązania w tej dziedzinie okazywały się na ogół równie stabilne, co państwowe. Jednakże były i są one rzadkością. Monetarny etatyzm dominuje od zarania dziejów. Selgin i White dowodzą, że państwom opłacało się i opłaca monopolizować pieniądz, bo kontrola nad jego ilością daje im dodatkowe dochody w postaci tzw. renty fiskalnej. W systemie pieniądza kruszcowego robiły to poprzez zmniejszanie ilości kruszcu w monetach, poniżej oficjalnie zadeklarowanego, a we współczesnych systemach pieniądza dekretowego (do niedawna zwanego „papierowym”), robią to na inne sposoby, omówione w niniejszym eseju.

W tym tekście Selgin pokazuje na przykładzie Stanów Zjednoczonych, co należałoby zrobić, by mógł zaistnieć wolny (niepaństwowy) system pieniężny. Wymagane zmiany są ogromne i obejmują m. in. zmienienie państwowego ubezpieczenia depozytów bankowych i prywatyzację systemu płatniczego.

W tym napisanym w luźnej formie eseju autorka pokazuje, jak w przedkapitalistycznych ustrojach normy głoszone przez rządzące grupy (arystokrację) pogardliwie odnosiły się do działalności przedsiębiorczej, w tym kupieckiej i do zysku. Wyjątkowymi ośrodkami nowej etyki były miasta Włoch. Później trzeba by do tego dodać miasta należące do środkowo- i północnoeuropejskiej Hanzy.

Od XIX wieku prywatna przedsiębiorczość uzyskała szeroki społeczny prestiż (co jednak nie zapobiegło popularności skrajnie antykapitalistycznego marksizmu).

Autorka zastanawia się, w jakim stopniu zmiany norm społecznych (idee) przyczyniły się do powstania i rozwoju wolnorynkowego kapitalizmu, który dał bezprecedensowy w dziejach świata rozwój gospodarczy, tam, gdzie on zaistniał.

Wybitny pisarz, laureat Literackiej Nagrody Nobla w 2010 roku, przeciwstawia się atakom na globalizację. Ich autorami są zarówno przedstawiciele lewicy, tęskniący do Marksa, Mao i Che Guevary, jak i prawicy, broniący tożsamości narodowej przed obcymi wpływami, szczególnie amerykanizmem. Pokazuje to zresztą, że nie należy traktować „lewicy” i „prawicy” jako przeciwstawnych sił.

Esej jest świetnie napisany i zasługuje na uwagę również dlatego, że chyba niezbyt często można spotkać klasycznego liberała wśród wybitnych artystów. A może się mylę?

W naukach społecznych – w odróżnieniu od nauk ścisłych – nie występuje systematyczny poznawczy postęp, lecz ogromne falowanie pod względem trafności diagnoz i zaleceń. Dotyczy to również, a może szczególnie – ekonomii. Po epoce klasycznego liberalizmu w XIX wieku, nastąpił zwrot ku etatyzmowi. Jego skrajną formą był marksizm, a mniej skrajną, choć bardzo wyraźną – interwencjonizm, w tym keynesizm. Złe rezultaty forsowania tych akademickich prądów spowodowały, że od lat 1970-80 mamy od nich odwrót ku redukcji roli państwa w gospodarce. Ale bez obrony tej tendencji w opinii publicznej, nie musi to być trwały zwrot. Interwencjonizm ma skłonność do powrotów.

Esej omawia przejawy i przyczyny ekspansji etatyzmu w zachodniej ekonomii oraz jego osłabienie w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat.

Kolektywizm (socjalizm) poniósł w praktyce miażdżącą klęskę gospodarczą. Kapitalizm okazał się bezapelacyjnym zwycięzcą. A jednak w krajach kapitalistycznych nie brak propozycji i ocen przychylnych dla socjalizmu i wrogich kapitalizmowi, np. zniesienie pieniądza, antyglobalizm, popieranie maoizmu w Chinach.

Autor zastanawia się nad przyczynami tych intelektualnych aberracji i proponuje, jak przeciwdziałać ich wpływowi na opinię publiczną.

Autor, wybitny liberalny myśliciel, podkreśla, że jeszcze do niedawna masy ludzi żyły w nędzy i miały status niewolników lub chłopów pańszczyźnianych, a rządziła dziedziczna elita. Na tym tle kapitalizm (połączony z likwidacją prawnej stratyfikacji społeczeństwa) przyniósł masom ogromny postęp gospodarczy. „Szary człowiek” stał się wszechwładnym konsumentem na rynku.

Skąd więc częsta odraza do kapitalizmu spotykana zwłaszcza u niektórych osób zaliczanych do inteligentnych? Autor omawia psychologiczne źródła tego zjawiska.

Mirosław Dzielski, wybitny polski liberał, daje charakterystykę klasycznego liberalizmu: „liberałowie są rzecznikami i propagatorami wolności”, a następnie w swoim tekście rozwija tę myśl:

• Szeroka indywidualna wolność musi iść w parze z indywidualną odpowiedzialnością, inaczej się nie utrzyma.
• Klasycznym składnikiem tej wolności jest swoboda gospodarcza na czele z własnością prywatną.
• Państwo zgodnie z ideałami liberalizmu musi być ograniczone do obrony indywidualnej wolności.
• Liberalizm jest przeciw kastowości i innym grupowym przywilejom, ale także przeciw odgórnej państwowej redystrybucji dóbr.
• Liberałowie są zwolennikami demokracji parlamentarnej, ale kładą jednocześnie ogromny nacisk na decentralizację państwa, zwłaszcza przez wszelkiego rodzaju samorządność.
• Liberałowie są przeciw państwowej religii i za swobodą przekonań, zarówno religijnych jak i ateistycznych.
• Liberałowie nie są bierni wobec wrogów wolności.

Vaubel omawia różne uzasadnienia dla klasycznej wolności, czyli wolności proponowanej przez klasyczny liberalizm. W interesujący sposób dzieli je na te, które odwołują się do wiedzy (informacji) oraz te, których podstawą są bodźce.

Autor wspomina, że Marks zmanipulował pojęcie indywidualnej wolności. Jego następcami są, między innymi, pseudoliberałowie, wrodzy tej wolności.

Według Vaubela „efektywność” może rywalizować z klasyczną wolnością. Nie definiuje on efektywności, ale można się domyśleć, że pojmuje on ją wąsko, statycznie. Jeśli rozszerzymy znaczenie tego słowa, tak, że obejmuje ono dynamikę gospodarczą, to dostrzegamy, że klasyczną wolność, rodząc silną konkurencję w gospodarce, daje największe – w porównaniu z alternatywnymi rozwiązaniami – natężenie innowacyjności, czyli efektywności w ujęciu dynamicznym

Autor odróżnia ekonomistów złych i dobrych. Ci pierwsi patrzą tylko na bezpośrednie skutki danej polityki, ci drudzy uwzględniają także konsekwencje dalsze i pośrednie. Tu Hazlitt implicite krytykuje Keynesa, który skupiał się na popycie, ignorując czynnik podstawowy i długofalowy: podaż.

Autor rozprawia się z popularnymi przejawami popytowego odchylenia, np. ekscytacją wielu ekonomistów, że po wojennych zniszczeniach następuje szybki wzrost popytu.

Wskazuje on też, że w systemie wolnorynkowym nie ma wygranych bez przegranych. Ale jeśli ci drudzy się tak organizują, że blokują konkurencję – i związane z nią innowacje – to po pewnym czasie ekonomicznie tracą wszyscy.